خبرگزاری پپنا –
جهان با بحران جدی مواد اولیه روبروست: هر سال بیش از ۱۰۰ میلیارد تن مواد خام مصرف می‌شود، اما بیش از ۹۰ درصد این مواد بازیافت نمی‌شوند — آماری نگران‌کننده که توسط بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) اعلام شده است. به همین دلیل، نمایشگاه K 2025 یکی از سه محور اصلی خود را “شکل دادن به اقتصاد چرخشی” قرار داده است.
بر اساس تحلیلی از شرکت مشاوره‌ی مدیریت Material Economics، اروپا می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ با ایجاد چرخه‌های بسته مواد اولیه، ۴۵۰ میلیون تن معادل CO₂ صرفه‌جویی کند — معادل ۸ درصد از انتشار فعلی گازهای گلخانه‌ای. در بلندمدت نیز، بنیاد Ellen MacArthur پیش‌بینی می‌کند که تا ۴۵ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند از طریق اقتصاد چرخشی کاهش یابد.
اقتصاد چرخشی؛ فرصتی بزرگ برای رشد اقتصادی
این دگرگونی صرفاً محیط‌زیستی نیست، بلکه ظرفیت اقتصادی عظیمی نیز دارد:
طبق برآورد گروه مشاوره‌ای EY، استفاده از مواد ثانویه (مواد بازیافتی):
• مصرف انرژی را بین ۲۰ تا ۹۰ درصد کاهش می‌دهد
• مصرف آب را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد
• و می‌تواند سالانه تا ۴۶۵ میلیارد یورو صرفه‌جویی در هزینه مواد اولیه برای شرکت‌های اروپایی ایجاد کند.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) نیز پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۳۰، ۷ تا ۸ میلیون شغل جدید از مسیر اقتصاد چرخشی در سراسر جهان ایجاد شود. در عمل، نمونه‌های موفق روزافزون نشان می‌دهند که چرخه‌پذیری نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی، بلکه از نظر اقتصادی نیز منطقی است.
صنعت پلاستیک؛ هم فرصت، هم چالش
صنعت پلاستیک نقش کلیدی در این گذار ایفا می‌کند. طبق گزارش Plastics Europe، در سال ۲۰۲۳، بیش از ۴۱۳ میلیون تن پلاستیک در جهان تولید شده، اما سهم مواد بازیافتی هنوز بسیار پایین است:
فقط ۸.۷ درصد پلاستیک‌ها بازیافت شده‌اند — عمدتاً از طریق بازیافت مکانیکی — و بخش عمده باقی‌مانده یا سوزانده شده یا به مراکز دفن زباله منتقل شده‌اند.
این در حالی است که پلاستیک‌های بازیافتی پتانسیل بالایی دارند:
• تولید آن‌ها انرژی کمتری نسبت به تولید از منابع فسیلی نیاز دارد؛
• در نتیجه، انتشار CO₂ کاهش می‌یابد؛
• و همچنین باعث افزایش امنیت تأمین مواد اولیه می‌شود — موضوعی حیاتی در شرایط بحران‌های ژئوپلیتیک کنونی.
اما چالش اصلی این است که فرایند بازیافت از نظر فنی پیچیده و گران‌تر از تولید پلاستیک نو است. پلاستیک‌های مصرف‌شده باید با صرف هزینه زیاد جداسازی، شست‌وشو و آماده‌سازی شوند.
از سوی دیگر، مقررات سخت‌گیرانه، کمبود مواد بازیافتی با کیفیت بالا، و مصرف بالای انرژی در برخی مراحل، همگی باعث افزایش هزینه تولید می‌شوند.
نقل‌قول مهم
اولریش رایفن‌هاوزر، رئیس هیئت مشاوران K، می‌گوید:
«هیچ‌کس نمی‌خواهد هزینه‌ی بیشتری بپردازد. پلاستیک‌ها به این دلیل موفق شده‌اند که از دیگر مواد بهترند — اما گذار به اقتصاد چرخشی هزینه دارد. بدون دخالت قانون‌گذاران، این چالش هزینه‌ای حل نخواهد شد.»
اروپا: مسیر گذار از طریق قانون
در حالی که بسیاری از کشورها بر تعهدات داوطلبانه و راه‌حل‌های مبتنی بر بازار تمرکز کرده‌اند، اروپا مسیر قانون‌گذاری را در پیش گرفته است.
سندهایی مانند:
• برنامه اقدام اقتصاد چرخشی (CEAP)
• مقررات بسته‌بندی و ضایعات بسته‌بندی (PPWR)
• دستورالعمل بسته‌بندی‌های یک‌بار مصرف (SUPD)
همگی با الزاماتی مانند نرخ‌های اجباری بازیافت، حداقل درصد مواد بازیافتی و مسئولیت‌گسترده تولیدکننده (EPR)، مسیر گذار به اقتصاد چرخشی را هموار می‌کنند.
در کنار این، تمرکز اتحادیه اروپا بر ترکیب‌های شیمیایی پلاستیک‌ها نیز افزایش یافته است. یکی از موضوعات بحث‌برانگیز، ممنوعیت مواد PFAS است. چرا که ممنوعیت گسترده این مواد، بازیافت بسیاری از پلاستیک‌های مصرف‌شده را دشوار یا غیرممکن می‌سازد و موجب می‌شود بخش بزرگی از ضایعات به‌عنوان آلوده طبقه‌بندی شده و از چرخه خارج شوند.
وُلفگانگ گروس‌انتروپ، مدیر کل اتحادیه صنایع شیمیایی آلمان (VCI)، هشدار می‌دهد:
«با هر ماده‌ای که در اتحادیه اروپا ممنوع می‌شود، احتمال مهاجرت شرکت‌ها به مناطق بدون مقررات بیشتر می‌شود — اما این کار مسئله اصلی را حل نمی‌کند.
